Vũ Tường – Nhà hát hiện đại nhất Việt Nam

Chính quyền Hà Nội vừa thông báo kế hoạch xây “nhà hát hiện đại nhất Việt Nam” bên bờ Hồ Tây. Câu chuyện viễn tưởng dưới đây vừa thú vị vừa có giá trị thời sự. Chúng tôi phát hiện câu chuyện này khi nghiên cứu các báo chí xuất bản vào thập niên 1930s ở Hà Nội, Huế và Sài Gòn. Hy vọng câu chuyện này (và những tư liệu lịch sử khác chúng tôi sẽ lần lượt giới thiệu khi có dịp) giúp cho các bạn yêu lịch sử có thêm tư liệu sinh động về một giai đoạn thú vị trong lịch sử Việt Nam mà nay không được nhắc đến hoặc bị bóp méo có hệ thống. Ngọ Báo là một trong những tờ báo tư nhân lớn ra hàng ngày ở Hà Nội do Bùi Xuân Học làm chủ nhiệm. Bài báo được ghi lại hoàn toàn theo bản gốc. Tác giả ký bút danh Sunlight, có lẽ là người phụ trách trang phim ảnh của Ngọ Báo.

Vũ Tường, ĐH Oregon

---

Ngọ Báo, 20 tháng 1 năm 1934

Vẫn Chuyện Dự Tưởng

Khánh-Thành Rạp Okay Năm 2137 Ở Tỉnh Hanoi

Rạp chiếu bóng Okay khác hẳn các nhà ở tỉnh Hanoi về cái thấp. Trái với các lâu-đài và các nhà buôn cao hàng ba, bốn mươi từng, rạp Okay chỉ có mười từng.

Tuy thấp nhưng lại rất rộng, ngồi trên máy bay trông xuống thì thấy rạp Okay giài và bẹt như một viên gạch khổng-lồ.

Rạp Okay chạy dài gần hết mặt phố 51 (Phố 51 năm 1934 là một vũng nước lớn gọi là Hồ-tây, các ông già bà cả kể chuyện rằng hồi đó ở cạnh vũng nước lớn ấy lại còn có một vũng nước nhỏ gọi là hồ Trúc-bạch. Các cụ lại còn kể chuyện cổ-tích cụ Cung Đình-Vận năm 1933 bơi qua Hồ-tây xuýt bị cá-xấu đớp. Tuy các cụ kể chuyện như vậy nhưng chẳng ai tin, vì chuyện cổ-tích từ năm 1933 với 1934 thì tin thế nào được!)

Đó là chuyện cổ-tích của phố 51, cái phố mà năm 2137 ông Vandine chủ hãng phim Việt-Nam Okay đã sây dựng nên rạp chiếu bóng Okay, lớn nhất Hanoi.

Trước khi khánh-thành rạp Okay, ông chủ hãng phim Okay đã cho các nhà viết báo vào xem trước, vì vậy nên tám giờ tối trước hôm lễ khánh-thành, tôi cùng các bạn đồng-nghiệp được vào xem …

[hình diễn viên June Knight với lời chú: June Knight một ngôi sao Mỹ]

Rạp Okay có hai mươi nhăm nghìn chỗ ngồi, dải dác trên tám tầng gác. Đèn điện mắc khéo đến nỗi người vào xem thấy ánh sáng nhạt dịu như ban ngày mà vẫn không biết đèn thắp ở chỗ nào vì ánh sáng chỗ nào cũng như nhau, khắp rạp cũng thế cả.

Các ghế làm toàn bằng thứ pha-lê không vỡ (cristal incassable), trong mỗi “loge” lại có một bàn ping pong để các khách đến xem “tiu” vài quả chơi trong lúc ngồi đợi phim chưa chiếu.

Ở các giẫy ghế khác cũng đều có các bàn có đủ giấy mực để viết và sách, báo để xem. Khắp trong rạp, bất cứ hạng ghế nào, mỗi người ngồi xem cũng có một cái bàn con ở trước mặt để xem sách, trong lúc đang chiếu phim xem cũng được vì mỗi cái bàn lại có một cái đèn điện nhỏ, sức sáng đủ để cho người đọc được sách.

Các giẫy ghế đặt cách nhau rất rộng rãi và ghế nào cũng đều có thể … biến thành dường nằm được. M. Văn-Định muốn cho khách đến xem được “dễ chịu” đủ mọi đường nên làm toàn các ghế máy, chỉ bấm một cái khuy máy là tự-nhiên lưng ghế ngả xuống và dài thêm ra thành một cái dường nhỏ, có cả gối cẩn thận. Thế là những ông bà nào đang xem phim mà mỏi mắt quá cũng đều có thể tạm … ngả lưng một lúc.

Những người không biết hút thuốc lá mà ngồi cạnh người hút thuốc lá cũng không bị khó chịu vì khói thuốc lá vừa ở trong mồm người hút ra là bay vọt thành một tia thẳng vút lên trên trần rạp Okay rồi có máy hút thu cả ra ngoài rạp.

Người đi xem vừa ngồi (hay nằm) xem vừa có thể nói chuyện được với người ở nhà mình hoặc nói chuyện với người ở tỉnh khác, vì mỗi ghế đều có một cái máy tê-lê-phôn. Ai muốn vừa xem vừa ăn cũng được, chỉ nói vào ống điện-thoại những món mình muốn ăn thế là tự khắc có máy chuyển đồ ăn lên ngay (về cái máy này chúng tôi đã thuật trong bài “Hãng phim Okay năm 2137” rồi).

Phim chiếu vào thứ hơi omagène chứ không chiếu vào vải trắng như những rạp xi-nê-ma đời cổ.

Những hình ảnh chiếu vào hơi omagène nên trông dầy dặn y như người thật chứ không “bẹt lị” như khi chiếu vào vải. Các mầu xanh, đỏ, vàng, nâu, tím đều dống như hệt các mầu thật.

Tám tầng gác là chỗ người ngồi xem, tầng thứ chín là phòng ăn và salon để khách lên chơi trong lúc “tạm nghỉ”. Tầng gác rộng thênh thang lạ lùng, rộng đến nỗi đi từ tường bên này sang tường bên kia phải mất mười lăm phút! Bàn ghế và ánh sáng đèn điện lộng lẫy vô cùng, đá hoa lát bóng như gương. Có tới một trăm cái thang rất rộng để khách lên xuống.

Nóc nhà của rạp Okay là một cái sân dài dằng dặc dọn thành ba chục cái sân-quần để các người đến xem xi-nê-ma có thể lên đấy đánh chơi vài quả. Lúc đầu M. Văn-Đinh định làm cả một cái stade ở trên nóc rạp Okay, có đủ chỗ đá bóng, thi xe đạp, chạy, nhảy, nhưng có người can rằng làm như vậy có khi làm bận cho các người đi xem vi khi muốn đá bóng lại phải tụt cả quần áo ra mới chơi được.

Tối hôm khánh-thành rạp Okay, phố 51 đông nghìn nghịt những xe ô-tô. Đèn thắp sáng rực cả một góc tỉnh Hanoi.

Ngoài các quan-chức và các nhà buôn to trong thành-phố, người ta còn nhận thấy ông chủ hãng phim Momochaka to nhất nước Nhật, ông chủ hãng phim Tầu Olaha Ouang-Ouang, ông chủ hãng phim Phi-luật-tân Léoléogarchipala, ông chủ hãng phim Ấn-độ Maharabasahib, ông chủ hãng phim Xiêm Pradravajitilocpok. Ngần ấy ông đều do M. Văn-Đinh phái máy bay mời sang dự cuộc khánh-thành rạp Okay.

Các ghế trong rạp đã đông nghịt những người. Ai nấy đều quay đi quay lại nhìn khắp cả rạp và tắc lưỡi khen cái công-trình tuyệt-tác của hãng Okay đã làm nổi một rạp xi-nê-ma lạ lùng lộng lẫy như vậy,

Chín giờ kém mười lăm các người trong rạp nghe thấy tiếng còi của các cảnh-binh thổi một hồi dài.

Quan Viện-trưởng Khắc Hà đã đến!

Ngoài đường một đoàn lính kỵ-mã vận binh phục xám lon bạc ở phố 53 tiến đến.

Các tòa nhà trọc-trời chung quanh đấy đều lô nhố những bóng người đứng ở cửa sổ nhìn xuống …

Đoàn lính kị-mã đứng xếp hàng hai bên đường, một dẫy xe ô-tô dừng lại, quan Viện-trưởng Khắc Hà và quan Đô-đốc Hải-quân Nguyễn Long xuống xe. Phường nhạc Okay đánh bài quốc-ca Việt-Nam. Mọi người ngả mũ chào. Đô-đốc Nguyễn Long và các võ-quan đội Hải-quân đều dơ tay chào kèn.

M. Văn Định chạy ra tiếp quan Viện-trưởng và giới-thiệu ngài với các ông chủ các hãng phim ngoại quốc.

Vào trong rạp M. Văn Định dẫn các quan-chức thăm các tầng gác rạp Okay. Cảnh-tượng trong rạp lúc bấy giờ thật náo-nhiêt tưng-bừng, các bà, các cô vận quần áo “soiree”. Các ông vận smoking, nhưng đẹp đẽ và oai vệ nhất có lẽ là các võ-quan Hải-quân cát-két trắng, lon vàng, binh phục trắng thắt lưng da xám nhạt, khóa đồng.

Ông chủ hãng phim Xiêm Pradravajitilocpok khen ngợi nhất là cách đặt bàn trước ghế ngồi xem và ghế máy ngả thành dường.

Sau khi đi xem tất cả các tầng gác rồi, quan Viện-trưởng Khắc Hà và Đô-đốc Nguyễn Long trở xuống ngồi xem chiếu phim ở tầng gác thứ hai.

Lúc tôi đánh điện-thoại về tòa báo “N.B.C.B.” thì đã bắt đầu chiếu phim rồi. Độ vài hôm nữa tôi sẽ trở về.

Sunlight

Droits de reproduction réservés pour tous pays, y compris l’Atlantide, la Patagonie et le Póle Nord.

---

Chú thích:

M. Văn Đinh: Monsieur (Ông) Văn Đinh

Stade: sân khấu

Câu tiếng Pháp cuối cùng: Bản quyền được đăng ký bảo vệ tại tất cả các nước, kể cả Atlantis, Patagonie và Bắc Cực. [Atlantis là tên một vùng đất truyền thuyết ở Đại Tây Dương, còn Patagonie là tên một vùng đất trên cao nguyên Andes ở Chile và Argentina.]